İbn Sina kimdir?

İbn Sina Orta əsrlər dövrünün ən böyük təbiblərindən biri..

Görkəmli alim, filosof və həkim olub, həyatı və yaradıcılığı orta əsrlərdə və müasir dövrlərdə tibb və fəlsəfənin inkişafına böyük təsir göstərmişdir. Bu yazıda onun tədqiqatlarına, həyatına və elm və mədəniyyət dünyasına təsirinə nəzər salacağıq.

İbn Sina həyatı

980-ci ildə Buxara yaxınlığında, indiki Özbəkistan ərazisində dünyaya göz açıb.  Qısa ömründə böyük titullar qazanıb: Hüdcətül-Haqq, Şeyx-ur-Rəis, Harami buzurq, Şərəf-ül-Mülk və s.

Təhsilinə Quran və klassik ərəb ədəbiyyatını öyrənməklə başlamış, lakin artıq gənc yaşlarında fəlsəfə və təbabətə böyük maraq göstərmişdir. Buxara bazarından kitablar alıb oxuyan İbn sina beləliklə öz biliyini artırırdı. Bazara çıxarılan kitabların hamısını oxuyub başa çatdırdıqdan sonra isə əmirin kitabxanasından kitablar oxumağa başlayır. Bunu, İbn Sina əmirin sarayında işləyərkən atası Buxara əmirindən xahiş etmişdi. Sonra atası oğluna elm öyrətmək üçün müəllim tutur. 10 yaşında olarkən artıq sərbəst Quran oxumağı bacarır, ərəb klassiklərinin əsərlərini əzbər bilirdi. 16 yaşa qədər hüquq və fəlsəfə ilə maraqlanmasına baxmayaraq sonralar təbabətə meyl göstərir, beləliklə dünya şöhrətli təbib olur.

17 yaşı olarkən hökmdarı müalicə edir. Hökmdar bu qeyri-adi oğlanı çox bəyənir və öz sarayının kitabxanasını ona həvalə edir.

18 yaşında isə İbn Sina artıq bir çox dövlət adamlarını, şəxsiyyətləri müalicə edir və daha da tanınır.

İbn Sina və elm

İbn Sina öz dövrünün tanınmış alimlərindən dərs almış və tez bir zamanda müxtəlif elm sahələrinin mütəxəssisi olmuşdur.

Həkimliklə yanaşı vəzir kimi də böyük hörmət qazanmışdır. Elmi işinin ən qızğın çağında İsfahan hakimi Alayddövlə ilə əlaqəsi olduğu üçün həbs edilmişdi. Bunu eşidən Alayddövlə Həmədana hücum edərək oranı zəbt etmiş və İbn Sinanı azad edərək İsfahana aparmışdı.

Kitabları

Sağlığında müxtəlif elmi və fəlsəfi mövzularda 450-dən çox kitab yazmış və onu dövrünün ən məhsuldar alimlərindən biri etmişdir.

Onun ən məşhur əsəri orta əsrlərdə tibb sahəsində ən mühüm bilik mənbələrindən birinə çevrilmiş və Avropa və dünyanın təhsil ocaqlarında istifadə edilən “Təbabət elminin qanunu” adlı tibbi traktatı olmuşdur. Bu iş fiziologiya, anatomiya, farmakologiya və müxtəlif xəstəliklərin müalicəsi haqqında bilikləri əhatə edirdi.Beş kitabdan ibarət olan bu fundamental əsərdə İbn Sina özünün dövrünə qədər toplanmış tibbi bilikləri və praktiki həkim kimi təcrübələrini sistemləşdirmişdir. Bu əsər, hətta XVII əsrə qədər Avropada təbabət sahəsində əsas kitab sayılmışdır.

Fəlsəfəsi

O, özünəməxsus fəlsəfi görüşlərində neoplatonizmin metafizika, qnoseologiya, məntiq və qismən ontoloji konsepsiyaları sahəsində Şərq aristotelizminin ideyalarını inkişaf etdirmişdir. İbn Sina zamanla dünyanın yaranmasını inkar edirdi. O, mövcudluğu Tanrının zamansız emanasiyası kimi görürdü; dünya əbədi Tanrıya uyğundur, insan ruhu isə ölməz bir şeydir – bu, bədənin mənəvi formasıdır (Aristotel mənasında).

İbn Sina fəlsəfəsi bir çox sahələri əhatə edir:

Varlıq fəlsəfəsi : İbn Sina ontologiyaya varlığın iyerarxiyası kimi baxır. Ən yüksək varlıq Allahdır və onu “Varlıq” və ya “Varlıq” olaraq təyin edir. Aşağı səviyyələrdə maddə, ruhlar və ağıl kimi varlıq növləri var.

Bilik fəlsəfəsi: Bilik əldə etmək haqqında onların fikirləri ağıl və təcrübə arasındakı tarazlığa əsaslanır. Onun fikrincə, ağıl vasitəsilə əldə edilən bilik daha üstün və etibarlıdır. Ancaq hisslər və təcrübə də biliyə kömək edə bilər.

Etika: Vurğulayır ki, insanlar əxlaqi fəzilət və kamilliyi hədəfləməlidirlər. Onun fikrincə, əxlaqi fəzilətlərlə təchiz olunmuş həyat insanlara həqiqi xoşbəxtliyə nail olmaq imkanı verir.

Tibb: İbn Sinanın tibb sahəsində də böyük təsiri var.

13-cü əsrin böyük Qərbi Avropa filosoflarını tərənnüm edən bəzi fundamental təlimlər İbn Sinadan və digər ərəbdilli mütəfəkkirlərdən götürülmüşdür. Bu, məsələn, İbn Sina tərəfindən qoyulan mahiyyət və varlıq arasındakı fərqdir.

İbn Sina qalan 10 və ya 12

Vəfatı

il Əbu Cəfərin xidmətində oldu. Burada həkim, eyni zamanda elm məsləhətçisi kimi də işlədi, hətta döyüşlərdə də iştirak etdi. Bu illərdə ədəbiyyat və filologiya ilə məşğul oldu. Həmədan səfərindən sonra ciddi  xəstəliyə tutuldu və ona verilən müalicəni yerinə yetirmədi. Ölüm ayağında olarkən malları əhaliyə payladı, qulları azad etdi və hər üç gündən bir Quran oxudu.

O, 1037-ci ilin Ramazan ayında 57 yaşında öldü. Qəbri Həmədan şəhərindədir. Lakin onun elmi irsi mövcud olmaqda davam etdi və dünya elminə və fəlsəfəsinə təsir etdi. Əsərləri bir çox dillərə tərcümə olunub və dünyanın təhsil müəssisələrində və tədqiqat mərkəzlərində istifadə olunmağa davam edir.

”Müasir marketinqin atası” haqqında buradan məlumat əldə edə bilərsiniz .